Nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Maria hồn xác lên trời (tiếng Tây Ban Nha: Catedral Metropolitana de la Asunción de la Santísima Virgen María a los cielos) là trụ sở của Tổng giáo phận Công giáo México.[2] Nhà thờ tọa lạc trên đỉnh khu vực linh thiêng của người Aztec trước kia gần Templo Mayor (đền thờ lớn) ở phía bắc Quảng trường hiến pháp (Zócalo) trong trung tâm thành phố México. Nhà thờ được xây dựng từng phần từ năm 1573 đến năm 1813[3] quanh nhà thờ ban đầu. Nhà thờ cũ lúc ban đầu được xây dựng ngay sau khi Tây Ban Nha chinh phục Tenochtitlan, nay không còn vì đã bị thay thế hoàn toàn. Kiến trúc sư Tây Ban Nha Claudio de Arciniega lên kế hoạch xây dựng từ cảm hứng về các nhà thờ Gothic ở Tây Ban Nha.[4]Do khoảng thời gian xây dựng kéo dài đến gần 250 năm, hầu như tất cả các kiến trúc sư chính, họa sĩ, nhà điêu khắc, bậc thầy mạ vàng và các nghệ sĩ tạo hình khác tại Tân Tây Ban Nha trong khoảng thời gian đó đều tham gia vào công trình này. Cùng với thời gian xây dựng trải dài cho phép công trình tích hợp các phong cách kiến trúc khác nhau thịnh hành trong từng giai đoạn như Gothic, Baroque, Churrigueresque, Tân cổ điển. Cũng bởi vậy mà bên trong nhà thờ là các nội thất, trang trí, tranh họa, điêu khắc khác nhau.[3][5][6]Tiến trình xây dựng nhà thờ đến khi hoàn tất là một điểm giúp xã hội gắn kết với nhau do liên quan đến giáo hội, chính quyền, hội đoàn tôn giáo khác nhau cũng như nhiều thế hệ mọi tầng lớp xã hội cùng tham gia.[7]Do ảnh hưởng của Giáo hội Công giáo trên đời sống, nhà thờ đã đan xen kết nối các sự kiện lịch sử ý nghĩa thời phó vương quốc Tân Tây Ban Nha và México độc lập. Một vài sự kiện có thể đến như: Chủ tịch Quốc hội tôn phong Agustín de Iturbide và Ana María Huarte đăng quang Hoàng đế México; nơi quàn tang lễ các vị vua đó; nơi an táng một số anh hùng độc lập dân tộc trước năm 1925 như Miguel Hidalgo y Costilla và José María Morelos; tranh chấp giữa hai phe tự do và bảo thủ do sự chia rẽ nhà nước và giáo hội trong cuộc Cải cách luật pháp; nhà thờ đóng cửa vào thời Chiến tranh Cristero; Kỷ niệm 200 năm México độc lập cùng nhiều lễ hội khác.[8]Nhà thờ quay mặt về hướng nam. Kích thước xấp xỉ như sau: rộng 59 mét (194 ft), dài 128 mét (420 ft) và cao 67 mét (220 ft) đến đỉnh tháp. Nhà thờ gồm hai tháp chuông, một mái vòm trung tâm, ba cổng chính. Bốn mặt tiền có cổng ra vào với cột và tượng. Kiến trúc năm gian giữa bao gồm 51 hầm, 74 vòm và 40 cột. Hai tháp chuông chứa tổng cộng 25 quả chuông. Nhà hội kiến liền kề với nhà thờ lớn là nơi rửa tội và giáo dân đến ghi danh đăng ký. Có năm bàn thờ lớn trang trí chi tiết, một nơi để đồ thánh, một khu ca đoàn, một hành lang và một phòng hội đoàn. Mười bốn trong số mười sáu nhà nguyện trong nhà thờ được mở cửa cho công chúng. Mỗi nhà nguyện được dâng cho một hoặc các vị thánh khác nhau, cũng như do mỗi hội huynh đệ tài trợ. Các nhà nguyện có bàn thờ, tranh thờ, retablo, tranh vẽ, đồ gỗ và đồ điêu khắc tinh xảo. Nhà thờ là nơi lưu giữ hai trong số những đại phong cầm lớn nhất thế kỷ 18 ở châu Mỹ. Có một hầm mộ bên dưới nhà thờ an táng nhiều hài cốt cựu tổng giám mục. Nhà thờ có khoảng 150 cửa sổ.[3]Trải qua nhiều thế kỷ, nhà thờ chịu nhiều hư hỏng. Trận hỏa hoạn năm 1967 phá hủy một phần đáng kể phần bên trong nhà thờ. Khi trùng tu đã phát hiện ra một số tài liệu và tác phẩm nghệ thuật quan trọng bị giấu kín trước đó. Mặc dù nhà thờ có nền móng vững chắc,[9] nền đất sét mềm là một mối đe dọa đối với tính toàn vẹn cấu trúc cho công trình. Mực nước ngầm suy giảm và tốc độ sụt lún nhanh khiến Quỹ Di tích Thế giới đưa công trình này vào Danh sách 100 địa điểm nguy cấp nhất. Công việc trùng tu bắt đầu từ thập niên 1990 giúp nhà thờ ổn định lại và thoát khỏi danh sách nguy cấp vào năm 2000.[10]